NÂNG CAO NĂNG LỰC CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
QUY HOẠCH NÔNG THÔN CẤP HUYỆN, XÃ ĐÁP ỨNG MỤC TIÊU
XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
TS. Trần Hữu Hà*
*Giám đốc Học viện CBQL xây dựng và đô thị - Bộ Xây dựng
Công tác lập và quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn mới (NTM) được xác định là tiền đề, mấu chốt cho việc thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM; cần đi trước một bước để làm tiền đề xây dựng, thực hiện các tiêu chí tiếp theo. Trên cơ sở văn bản quy định pháp luật liên quan đến quy hoạch nông thôn như: Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kiến trúc; Định hướng phát triển kiến trúc Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 1246/QĐ-TTg ngày 19 tháng 7 năm 2021, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 tại Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22 tháng 02 năm 2022; các Quyết định số: 318/QĐ-TTg, 319/QĐ-TTg, 320/QĐ-TTg ngày 08 tháng 3 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới các cấp theo các mức độ đạt chuẩn, nâng cao, kiểu mẫu… Các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan liên quan đã nghiêm túc thực hiện và triển khai nhiều giải pháp thiết thực, tạo được sự chuyển biến rõ nét và đạt được nhiều kết quả quan trọng trong công tác lập, quản lý quy hoạch NTM. Xây dựng NTM đã đạt được thành tựu to lớn trong những năm qua và làm thay đổi rõ rệt bộ mặt nông thôn.
Hội nghị toàn quốc về Quy hoạch xây dựng nông thôn mới gắn với quá trình đô thị hoá giai đoạn 2021-2025 tại Hải phòng
Tuy nhiên, tại các địa phương việc triển khai quy hoạch còn hạn chế, đặc biệt việc bảo vệ, phát huy không gian kiến trúc truyền thống, bảo vệ di tích văn hóa lịch sử. Hơn nữa, quá trình đô thị hóa với tốc độ nhanh, ảnh hưởng không nhỏ đến các vùng ven đô, vùng nông thôn, dẫn đến sự thay đổi về mặt xã hội, văn hoá, lối sống ở nông thôn nhanh chóng tác động đến các vấn đề xây dựng. Để khắc phục những hạn chế trên, một trong những giải pháp được nhiều địa phương triển khai là nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức (CBCC) quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn cấp huyện xã, đáp ứng mục tiêu xây dựng NTM bởi đội ngũ CBCC huyện, xã có vai trò quan trọng trong việc tổ chức thực hiện những chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, đặc biệt là thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM nói chung và thực hiện công tác quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn cấp huyện, xã nói riêng.
I. Thực trạng
1.1. Thực trạng trình độ đội ngũ CBCC quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn cấp huyện, xã
Theo tổng hợp, đa số CBCC quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn đã có bằng đại học (chiếm khoảng 85%); số còn lại cũng đều có trình độ trung cấp, cao đẳng (ở tại các xã vùng sâu, vùng xa). Tại một số phòng chuyên môn cấp huyện (Phòng Quản lý đô thị/Kinh tế hạ tầng) và tại một số xã phát triển đã có những CBCC được đào tạo thạc sĩ chuyên ngành. Về chuyên ngành được đào tạo, số CBCC tại các phòng chuyên môn cấp huyện được đào tạo chuyên ngành về xây dựng khá cao (khoảng 67%), còn ở CBCC chức cấp xã tỷ lệ đào tạo đúng chuyên ngành chưa cao (khoảng 30%).
Đây chính là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng tới tiến độ, chất lượng triển khai xây dựng nông thôn mới tại các địa phương trong giai đoạn vừa qua. Trong giai đoạn tới, để đảm bảo yêu cầu chuẩn hóa cán bộ, thực hiện tốt các công việc liên quan đến quy hoạch nông thôn, đòi hỏi CBCC xã, huyện phải cập nhật, nâng cao trình độ trong lĩnh vực chuyên ngành Xây dựng thông qua việc tham gia vào các khóa đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực, đồng thời thường xuyên nâng cao năng lực bản thân để đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của công việc.
Lớp Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý quy hoạch xây dựng và kiến trúc nông thôn đáp ứng yêu cầu CMCN 4.0 do Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị tổ chức tại huyện Thạch Thành, Thanh Hóa tháng 11 – 2022.
1.2. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng CBCC quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn cấp huyện, xã
Việc đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ CBCC huyện, xã về quy hoạch NTM là việc làm cấp thiết và cũng đã được các địa phương đặt lên hàng đầu trong nhiều năm qua. Thông qua đào tạo, bồi dưỡng, CBCC được trang bị kiến thức, kỹ năng, phương pháp thực hiện nhiệm vụ, công vụ của cán bộ quản lý nhà nước, góp phần xây dựng đội ngũ CBCC quản lý nhà nước chuyên nghiệp, có đủ năng lực xây dựng nền hành chính tiên tiến, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.
Theo báo cáo của các địa phương, tổng số CBCC xã được bồi dưỡng chuyên sâu về NTM trong giai đoạn 2016 – 2020 là 146.691 lượt (Báo cáo tổng hợp kết quả Dự án “Điều tra thực trạng, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức xã đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay” do Trường Đại học Nội vụ Hà Nội thực hiện năm 2020).
Theo một khảo sát của Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị với nội dung “Bồi dưỡng về quản lý quy hoạch nông thôn”, tính đến tháng 12/2021:
- Có đến 95% CBCC đánh giá việc tham gia bồi dưỡng là rất cần thiết;
- Trong khi đó, có đến 60% CBCC chưa từng được tham gia bồi dưỡng hay tập huấn ngắn ngày;
- Có 90% CBCC có nhu cầu tham gia bồi dưỡng, tập huấn;
- Tuy nhiên, chỉ có 50% đơn vị có kế hoạch tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn (trong đó, cấp huyện là khoảng 60% và cấp xã là 45%).
- Về tỷ lệ nhu cầu được bồi dưỡng, tập huấn:
STT
Nội dung bồi dưỡng
Cấp huyện
Cấp xã
Cần thiết
Rất cần thiết
1
Về hệ thống văn bản QPPL hướng dẫn thực hiện QHNT
42%
58%
21%
79%
2
Về kiến thức, kỹ năng cơ bản về QHNT trong tình hình mới
29%
71%
3
Về kiến thức, kỹ năng quản lý dự án đầu tư theo đồ án QHXDNT
61%
39%
4
Kiến thức, kỹ năng khác
(một số kiến thức/kỹ năng có nhu cầu bồi dưỡng > 70%)
- Quy hoạch NTM gắn với phát triển tăng trưởng xanh và ứng phó BĐKH;
- Quy hoạch NTM gắn với KHCN trong thời kỳ 4.0;
- Quy hoạch NTM gắn với quá trình đô thị hóa trên địa bàn cấp huyện.
- Quy hoạch NTM gắn với quá trình đô thị hóa trên địa bàn cấp xã.
Thực tế công tác bồi dưỡng đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao trình độ và năng lực của đội ngũ CBCC huyện, xã; từng bước bảo đảm tiêu chuẩn hóa ngạch, bậc theo quy định của Nhà nước. Đội ngũ CBCC sau khi được bồi dưỡng có nhận thức chính trị vững vàng hơn và hiệu quả công tác từng bước được nâng lên. Hầu hết số CBCC cấp xã sau bồi dưỡng chuyên sâu về xây dựng NTM đều có sự chuyển biến nhất định về năng lực, chất lượng tham mưu, phương pháp thực hiện nhiệm vụ.
Tuy nhiên, do việc nhận thức về nhu cầu bồi dưỡng của CBCC cấp xã đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM chưa phù hợp với yêu cầu chức trách, nhiệm vụ của các nhóm đối tượng, nên việc tham gia các chương trình bồi dưỡng chủ yếu là để đáp ứng các tiêu chuẩn chức vụ, chức danh mà chưa thực sự gắn với yêu cầu công việc của từng vị trí việc làm theo chức danh. Chương trình, nội dung, tài liệu bồi dưỡng chưa phù hợp với yêu cầu đối tượng người học, còn trùng lặp, nặng về lý thuyết; chưa chú trọng bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản lý, điều hành xây dựng NTM. Ý thức, trách nhiệm học tập của một bộ phận CBCC xã có phần còn hạn chế, không ít CBCC xã tham gia các khóa bồi dưỡng chủ yếu nhằm để đủ tiêu chuẩn về bằng cấp, chứng chỉ theo quy định, xem nhẹ việc cập nhật kiến thức, kỹ năng cần thiết cho xây dựng NTM. Tình hình đó ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thực hiện Chương trình xây dựng NTM. Do vậy, để đạt được mục tiêu xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo cần đổi mới, nâng cao chất lượng bồi dưỡng CBCC xã.
TS Trần Hữu Hà – Giám đốc Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị tham luận về công tác ĐTBD quản lý quy hoạch nông thôn mới gắn với quá trình đô thị hóa
II. Giải pháp nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn cấp huyện xã, đáp ứng mục tiêu xây dựng NTM
Với mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chuyên môn của huyện, xã có phẩm chất, trình độ, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; đủ về số lượng, có chất lượng và cơ cấu hợp lý; có tư duy đổi mới, sáng tạo, đoàn kết thống nhất, hợp tác, ý thức tổ chức kỷ luật cao, tận tụy, trách nhiệm với công việc được giao; đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh… trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo, cần xem xét thực hiện một số giải pháp theo đề xuất sau:
2.1. Nâng cao nhận thức CBCC huyện, xã về công tác bồi dưỡng
Với CBCC huyện, xã, việc quán triệt và nâng cao nhận thức là cơ sở xác định đúng động cơ, mục đích bồi dưỡng, từ đó quyết tâm khắc phục khó khăn, trở ngại, xác định rõ việc tham gia bồi dưỡng là quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của mình trong thực thi công vụ; chấp hành nghiêm các quyết định của cấp có thẩm quyền về việc cử tham gia các khóa bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM theo kế hoạch đã được phê duyệt; bố trí công việc hợp lý, tham gia đầy đủ thời gian và chấp hành đúng nội quy, quy chế của các cơ sở bồi dưỡng.
2.2. Đổi mới chương trình, nội dung và hình thức, phương pháp bồi dưỡng
Chương trình bồi dưỡng cần đổi mới theo hướng đáp ứng theo nhu cầu công việc, cập nhật thông tin, bổ sung tri thức mới, phát triển kỹ năng nghề nghiệp, nghiệp vụ công tác đáp ứng nhiệm vụ lập và quản lý quy hoạch nông thôn đáp ứng mục tiêu xây dựng NTM. Tuy nhiên, việc xây dựng các nội dung bồi dưỡng cần phải linh hoạt và phù hợp trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về quy hoạch nông thôn của huyện và xã.
Ngoài các kiến thức chung cho cả CBCC huyện, xã như: Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện quy hoạch nông thôn; kiến thức, kỹ năng cơ bản về quy hoạch nông thôn trong tình hình mới; kiến thức, kỹ năng quản lý dự án đầu tư theo đồ án quy hoạch nông thôn cần đi sâu thêm các nội dung: Quy hoạch NTM gắn với phát triển tăng trưởng xanh và ứng phó BĐKH; Quy hoạch NTM gắn với KHCN trong thời kỳ 4.0; Quy hoạch NTM gắn với quá trình đô thị hóa trên địa bàn cấp huyện và quá trình đô thị hóa trên địa bàn cấp Xã.
Lớp Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý quy hoạch xây dựng và kiến trúc nông thôn do Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị tổ chức tại tỉnh Bến Tre
Thời lượng chương trình tập trung nhiều hơn vào việc xử lý các tình huống phát sinh từ thực tiễn quy hoạch NTM, xây dựng NTM kiểu mẫu, NTM nâng cao của các địa phương để rèn luyện phương pháp, kỹ năng công tác cho người học; chú trọng bồi dưỡng các kỹ năng phối hợp, kỹ năng tham mưu, đề xuất giải quyết công việc cùng với bồi dưỡng kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng thu thập, xử lý thông tin, kỹ năng giải quyết vấn đề. Kỹ năng luôn có chủ đích và định hướng rõ ràng. Căn cứ nhu cầu của học viên và địa phương để tiến hành đào tạo các kỹ năng cần thiết:
+ Kỹ năng cứng: Là dạng kỹ năng cụ thể, là những kiến thức và thực hành có tính chất kỹ thuật, chuyên môn nghề nghiệp qua các khóa đào tạo tập huấn về chuyên môn cho các cán bộ đang triển khai công việc chuyên môn trên thực tế. Với công tác quy hoạch nông thôn đó có thể là những chuyên môn về quy hoạch, xây dựng, kiến trúc, môi trường, giao thông…
+ Kỹ năng mềm: Là tập hợp kỹ năng liên quan đến tính cách con người, không mang tính chuyên môn, được xem như khả năng hòa nhập, tương tác với xã hội, cộng đồng, tập thể. Kỹ năng mềm còn gọi là kỹ năng thực hành xã hội - kỹ năng sống, đây là những kỹ năng bổ trợ như: Kỹ năng thuyết trình; Kỹ năng công chúng; Kỹ năng truyền cảm hứng; Kỹ năng xử lý tình huống; Kỹ năng tư duy chiến lược; Kỹ năng đàm phán; Kỹ năng công nghệ; Kỹ năng làm việc nhóm; Kỹ năng thừa nhận và học hỏi từ những lời phê bình; Kỹ năng làm việc chuyên nghiệp; Kỹ năng quản lý, ra quyết định… Các kỹ năng này cán bộ thường tự tìm hiểu, học tập qua các hệ thống thông tin hoặc nắm bắt thông qua các chuyên đề trong các chương trình đào tạo công chức, chuyên viên, chuyên viên chính, lãnh đạo cấp phòng…
Nghiên cứu tích hợp chương trình bồi dưỡng về nghiệp vụ, kỹ năng quy hoạch NTM nói riêng và kỹ năng xây dựng NTM nói chung vào các chương trình bồi dưỡng lý luận chính trị, quản lý nhà nước, chương trình bồi dưỡng theo vị trí việc làm cho đội ngũ CBCC, nhằm khắc phục trùng lắp và nâng cao hiệu quả bồi dưỡng CBCC đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM.
Đối với CBCC huyện, xã là người dân tộc thiểu số phải có chương trình, nội dung và phương pháp giảng dạy đơn giản, ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ tiếp thu.
Hình thức bồi dưỡng đa dạng, từ trực tiếp đến online với tài liệu được biên soạn ngắn gọn, thiết kế trực quan, sử dụng nhiều hình ảnh và sơ đồ, giúp người học dễ dàng đọc, hiểu, nhanh chóng tiếp thu được các kiến thức thông qua các thao tác đơn giản trên máy tính.
2.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và viên chức quản lý các cơ sở bồi dưỡng.
- Đội ngũ giảng viên tham gia bồi dưỡng cần có hiểu biết nhất định về thực tiễn hoạt động kinh tế – xã hội và quy hoạch NTM ở huyện, xã cũng như thực tiễn hoạt động của CBCC huyện, xã. Điều đó đòi hỏi giảng viên phải tích cực, thường xuyên tự bồi dưỡng kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn gắn với các hoạt động xây dựng NTM ở cơ sở.
- Tăng cường sự hợp tác, trao đổi kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm giữa đội ngũ giảng viên của các cơ sở ĐTBD ở Trung ương và địa phương trong bồi dưỡng CBCC huyện, xã.
- Nâng cao tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong hoạt động quản lý bồi dưỡng CBCC huyện, xã theo hướng phát huy vai trò tự quản của học viên; nâng cao tinh thần trách nhiệm của giảng viên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin.
Đội ngũ CBCC sau khi được bồi dưỡng có nhận thức chính trị vững vàng hơn
và hiệu quả công tác từng bước được nâng lên
2.4. Tăng cường hoạt động đánh giá kết quả bồi dưỡng của CBCC huyện, xã
Việc đánh giá kết quả, hiệu quả bồi dưỡng CBCC cần dựa trên các tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá cụ thể, phản ảnh đầy đủ, toàn diện cả về lượng và về chất, cả kết quả trực tiếp (mức độ nâng cao kiến thức, kỹ năng, thái độ, trách nhiệm của CBCC sau bồi dưỡng) và mức độ phát huy tác dụng, hiệu quả kinh tế – xã hội đưa lại từ hoạt động thực thi công vụ của CBCC sau bồi dưỡng… Bên cạnh đó, các địa phương cử CBCC xã đi bồi dưỡng phải thực hiện tốt việc đánh giá năng lực và khả năng thực thi nhiệm vụ của CBCC trước và sau khi bồi dưỡng. Điều đó đòi hỏi các cơ quan quản lý bồi dưỡng CBCC ở Trung ương và địa phương phải tiếp tục nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng CBCC huyện, xã nói chung cũng như bồi dưỡng CBCC đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới nói riêng.
2.5. Bổ sung và sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí đầu tư cho hoạt động bồi dưỡng CBCC huyện, xã
- Tăng cường nguồn kinh phí đầu tư cho công tác bồi dưỡng nói chung và bồi dưỡng CBCC huyện, xã nói riêng. Nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ đối tượng được cử tham gia bồi dưỡng, nhất là CBCC xã ở vùng sâu, vùng xã, vùng đặc biệt khó khăn, người dân tộc thiểu số.
- Để sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí đầu tư cho bồi dưỡng CBCC xã đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc sử dụng kinh phí, kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm trong quá trình sử dụng, có biện pháp sử dụng một cách hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả nguồn kinh phí này.
2.6. Hoàn thiện thể chế, chính sách bồi dưỡng CBCC huyện, xã đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM
- Trên cơ sở các quy định của Chính phủ và Bộ Nội vụ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xây dựng, ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành và có chế độ khuyến khích CBCC xã nâng cao trình độ, năng lực công tác để đáp ứng trực tiếp yêu cầu, nhiệm vụ trong từng lĩnh vực được phân công. Đồng thời, xây dựng kế hoạch, đề án đào tạo, bồi dưỡng CBCC xã, bảo đảm đáp ứng đủ tiêu chuẩn CBCC cấp xã theo quy định tại Thông tư số 13/2019/TT-BNV ngày 06/11/2019 của Bộ Nội vụ.
- Quy định và hướng dẫn xây dựng các chương trình, tài liệu bồi dưỡng theo yêu cầu của vị trí việc làm, kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, quản lý cấp xã phù hợp. Nội dung chương trình, tài liệu bảo đảm kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, kiến thức, kinh nghiệm, tránh trùng lắp với các chương trình, tài liệu khác và phải bổ sung, cập nhật phù hợp tình hình thực tế; chú ý bồi dưỡng kỹ năng giải quyết các tình huống thực tế, nhất là đối với CBCC xã là người dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, miền núi thuộc các đối tượng đặc thù cần có chương trình bồi dưỡng thích hợp, hiệu quả. Cần quy định cụ thể về điều kiện, tiêu chuẩn của đội ngũ giảng viên tham gia bồi dưỡng đội ngũ CBCC; quy định cụ thể cơ chế đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng CBCC sau mỗi khóa bồi dưỡng…
Đội ngũ CBCC huyện, xã có vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động thực thi công vụ và xây dựng NTM ở nước ta hiện nay, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị cấp cơ sở cũng như kết quả và chất lượng xây dựng NTM xét đến cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ CBCC huyện, xã. Có thể thấy đào tạo, bồi dưỡng CBCC quản lý nhà nước là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý và sử dụng CBCC. Vì thế, việc đẩy mạnh công tác bồi dưỡng đi đôi với nâng cao chất lượng bồi dưỡng đội ngũ CBCC huyện, xã vững mạnh về chính trị, có đạo đức, lối sống trong sạch, có trình độ và năng lực đáp ứng yêu cầu xây dựng NTM là một trong những yêu cầu bức thiết hiện nay.